Ερρίκο #Μαλατέστα - Αλληλοβοήθεια | #anarchism #communism
English URL: [Mutual Aid - an essay](https://www.theyliewedie.org/ressources/biblio/en/Malatesta_Errico_-_Mutual_Aid.html)
από MALATESTA: LIFE AND IDEAS, εκδ. Verne Richards. Λονδίνο: Freedom Press, 1965)
Εφόσον είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ζώο του οποίου η ύπαρξη εξαρτάται από τις συνεχείς φυσικές και πνευματικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, αυτές οι σχέσεις πρέπει να βασίζονται είτε στη συμπάθεια (affinity), την αλληλεγγύη και την αγάπη είτε στην εχθρότητα και τον αγώνα. Εάν κάθε άτομο σκέφτεται μόνο την ευημερία του, ή ίσως αυτή της μικρής συγγενικής ή εδαφικής του ομάδας, προφανώς θα βρεθεί σε σύγκρουση με τους άλλους και θα αναδειχθεί νικητής ή νικημένος· ως καταπιεστής αν νικήσει, ως καταπιεσμένος αν χάσει. Η φυσική αρμονία, το φυσικό πάντρεμα του καλού του καθενός με αυτό όλων, είναι η εφεύρεση της ανθρώπινης τεμπελιάς, η οποία αντί να αγωνίζεται να πετύχει αυτό που θέλει, προϋποθέτει ότι θα επιτευχθεί αυθόρμητα, με φυσικό νόμο. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ο φυσικός άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση συνεχούς σύγκρουσης με τους συνανθρώπους του στην αναζήτησή του για την καλύτερη και πιο υγιή τοποθεσία, την πιο εύφορη γη, και εν καιρώ, για να εκμεταλλευτεί τις πολλές και ποικίλες ευκαιρίες που δημιουργεί η κοινωνική ζωή σε ορισμένους ή για άλλους. Για αυτό το λόγο η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη βία, πολέμους, σφαγές (εκτός από την ανελέητη εκμετάλλευση της εργασίας των άλλων) και αναρίθμητες τυραννίες και σκλαβιά.
Αν στο ανθρώπινο πνεύμα υπήρχε μόνο αυτό το σκληρό ένστικτο της επιθυμίας να κυριαρχήσει και να ωφεληθεί σε βάρος των άλλων, η ανθρωπότητα θα είχε παραμείνει στη βάρβαρη κατάστασή της και η ανάπτυξη της τάξης όπως καταγράφεται στην ιστορία, ή στους δικούς μας καιρούς, δεν θα ήταν δυνατή. Αυτή η τάξη ακόμα και στα χειρότερα της, αντιπροσωπεύει πάντα ένα είδος μετριασμού του τυραννικού πνεύματος με μια ελάχιστη κοινωνική αλληλεγγύη, απαραίτητη για μια πιο πολιτισμένη και προοδευτική ζωή.
Αλλά ευτυχώς υπάρχει στον Άνθρωπο ένα άλλο συναίσθημα που τον φέρνει πιο κοντά στον πλησίον του, το συναίσθημα της συμπάθειας, της ανεκτικότητας, της αγάπης και, χάρη σε αυτό, η ανθρωπότητα έγινε πιο πολιτισμένη και από αυτό αναπτύχθηκε η ιδέα μας που στοχεύει να κάνει την κοινωνία μια αληθινή συγκέντρωση αδελφών και φίλων που όλοι εργάζονται για το κοινό καλό.
Το πώς προέκυψε το συναίσθημα που εκφράζεται από τις λεγόμενες ηθικές αρχές και το οποίο, καθώς αναπτύσσεται, αρνείται την υπάρχουσα ηθική και υποκαθιστά μια ανώτερη ηθική, είναι ένα θέμα έρευνας που μπορεί να ενδιαφέρει φιλοσόφους και κοινωνιολόγους, αλλά δεν μειώνει το γεγονός ότι υπάρχει, ανεξάρτητα από τις εξηγήσεις που μπορούν να προβληθούν. Δεν έχει σημασία αν προέρχεται από το πρωτόγονο, φυσιολογικό γεγονός της σεξουαλικής πράξης της διαιώνισης του ανθρώπινου είδους ή της ικανοποίησης που προέρχεται από τη συντροφιά των συνανθρώπων σου ή τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την ένωση στον αγώνα ενάντια στον κοινό εχθρό και στην εξέγερση ενάντια στον κοινό τύραννο ή από την επιθυμία για αναψυχή, ειρήνη και ασφάλεια που ακόμη και οι νικητές αισθάνονται την ανάγκη ή ίσως για αυτούς και για εκατό άλλους λόγους μαζί. Υπάρχει και στην ανάπτυξή του βασίζουμε τις ελπίδες μας για το μέλλον της ανθρωπότητας.
«Το θέλημα του Θεού», οι «φυσικοί νόμοι», οι «ηθικοί νόμοι», η «κατηγορική προσταγή» των Καντιανών, ακόμη και το «σαφώς κατανοητό συμφέρον» των Ωφελιμιστών είναι όλα μεταφυσικές φαντασιώσεις που δεν οδηγούν πουθενά. Αντιπροσωπεύουν την αξιέπαινη επιθυμία του ανθρώπινου μυαλού να θέλει να εξηγήσει τα πάντα, να θέλει να φτάσει στο βάθος των πραγμάτων και θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές ως προσωρινές υποθέσεις για περαιτέρω έρευνα, εάν δεν ήταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, η ανθρώπινη τάση να μην θέλει ποτέ να παραδεχτεί την άγνοια και να προτιμάει φλύαρες εξηγήσεις χωρίς πραγματικό περιεχόμενο από το να πει απλώς «δεν γνωρίζω».
Όποιες και αν είναι οι εξηγήσεις που μπορεί να επιλέξει ο καθένας να δώσει ή να μην δώσει, το πρόβλημα παραμένει άθικτο: πρέπει να διαλέξουμε μεταξύ αγάπης και μίσους, μεταξύ αδελφικής συνεργασίας και αδελφοκτόνου αγώνα, μεταξύ «αλτρουισμού» και «εγωισμού».
Οι ανάγκες, τα γούστα, οι φιλοδοξίες και τα ενδιαφέροντα της ανθρωπότητας δεν είναι ούτε όμοια ούτε φυσικά αρμονικά· συχνά είναι εκ διαμέτρου αντίθετα και ανταγωνιστικά. Από την άλλη πλευρά, η ζωή κάθε ατόμου εξαρτάται τόσο από τη ζωή των άλλων που θα ήταν αδύνατο, ακόμη και αν υποτεθεί ότι ήταν βολικό να το κάνει, να απομονωθεί και να ζήσει τη δική του ζωή. Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι ένα γεγονός από το οποίο κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει: μπορεί να γίνει ελεύθερα και συνειδητά αποδεκτή και κατά συνέπεια να ωφελήσει όλους τους ενδιαφερόμενους, ή μπορεί να γίνει αποδεκτή όπως να 'ναι, συνειδητά ή με άλλο τρόπο, οπότε εκδηλώνεται με την υποταγή ενός σε άλλον, με την εκμετάλλευση κάποιων από άλλους.
Μια ολόκληρη σειρά από πρακτικά προβλήματα προκύπτουν στην καθημερινή μας ζωή, τα οποία μπορούν να λυθούν με διαφορετικούς τρόπους, αλλά όχι με όλους τους τρόπους ταυτόχρονα. Ωστόσο, κάθε άτομο μπορεί να προτιμά τη μια λύση από την άλλη. Εάν ένα άτομο ή μια ομάδα έχει τη δύναμη να επιβάλλει την προτίμησή του στους άλλους, θα επιλέξει τη λύση που ταιριάζει καλύτερα στα ενδιαφέροντα και τα γούστα τους, οι άλλοι θα πρέπει να υποταχθούν και να θυσιάσουν τις επιθυμίες τους. Όμως, εάν κανείς δεν έχει τη δυνατότητα να υποχρεώσει τους άλλους να ενεργήσουν παρά τη θέλησή τους, τότε, πάντα υποθέτοντας ότι δεν είναι δυνατό ή θεωρείται βολικό να υιοθετηθούν περισσότερες από μία λύσεις, πρέπει να καταλήξουμε με αμοιβαίες παραχωρήσεις σε μια συμφωνία που ταιριάζει καλύτερα σε όλους και προσβάλλει λιγότερο τα ατομικά συμφέροντα, γούστα και επιθυμίες.
Η ιστορία μας διδάσκει, η καθημερινή παρατήρηση της ζωής γύρω μας διδάσκει, ότι όπου η βία δεν έχει θέση [στις ανθρώπινες σχέσεις] όλα ρυθμίζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, προς το συμφέρον όλων των ενδιαφερομένων. Αλλά όπου παρεμβαίνει η βία, η αδικία, η καταπίεση και η εκμετάλλευση θριαμβεύουν πάντα.
Γεγονός είναι ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι δυνατή χωρίς ώφελος από την εργασία των άλλων, και ότι υπάρχουν μόνο δύο τρόποι για να γίνει αυτό: είτε μέσω μιας αδελφικής, ισότιμης και ελευθεριακής ένωσης, στην οποία η αλληλεγγύη ενώνει, συνειδητά και ελεύθερα εκφρασμένη, όλη την ανθρωπότητα· ή ο αγώνας του καθενός εναντίον του άλλου στον οποίο οι νικητές κυριαρχούν, καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται τους υπόλοιπους...
Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι θα θεωρούν ο ένας τον άλλον αδέρφια και με αμοιβαία υποστήριξη θα επιτυγχάνουν τη μεγαλύτερη ευημερία και ελευθερία καθώς και σωματική και πνευματική ανάπτυξη για όλους…
Ο πιο δυνατός άνθρωπος είναι αυτός που είναι λιγότερο απομονωμένος. Ο πιο ανεξάρτητος είναι αυτός που έχει τις περισσότερες επαφές και φιλίες και επομένως ένα ευρύτερο πεδίο επιλογής των στενών του συνεργατών· ο πιο ανεπτυγμένος άνθρωπος είναι αυτός που μπορεί καλύτερα και γνωρίζει πώς να χρησιμοποιήσει την κοινή κληρονομιά του Ανθρώπου καθώς και τα επιτεύγματα των συγχρόνων του.
Παρά τα ποτάμια ανθρώπινου αίματος· παρά τα απερίγραπτα βάσανα και τις ταπεινώσεις που προκλήθηκαν· παρά την εκμετάλλευση και την τυραννία σε βάρος των πιο αδύναμων (λόγω προσωπικής ή κοινωνικής κατωτερότητας)· με μια λέξη, παρά τον αγώνα και όλες τις συνέπειές του, αυτό που στην ανθρώπινη κοινωνία αντιπροσωπεύει τα ζωτικά και προοδευτικά χαρακτηριστικά της, είναι το συναίσθημα της συμπάθειας, η αίσθηση μιας κοινής ανθρωπότητας που σε κανονικούς καιρούς, θέτει ένα όριο στον αγώνα πέρα από το οποίο δεν μπορεί κανείς να τολμήσει χωρίς να προκαλέσει βαθιά αποστροφή και εκτεταμένη αποδοκιμασία. Γιατί αυτό που μεσολαβεί είναι η ηθική.
Ο επαγγελματίας ιστορικός της παλιάς σχολής μπορεί να προτιμά να παρουσιάσει τους καρπούς της έρευνάς του ως συγκλονιστικά γεγονότα, μεγάλης κλίμακας συγκρούσεις μεταξύ εθνών και τάξεων, πολέμους, επαναστάσεις, τα εσωτερικά της διπλωματίας και τις συνωμοσίες· αλλά αυτό που είναι πραγματικά πολύ πιο σημαντικό είναι οι αναρίθμητες καθημερινές επαφές μεταξύ ατόμων και μεταξύ ομάδων που αποτελούν την πραγματική ουσία της κοινωνικής ζωής. Και αν εξετάσει κανείς προσεκτικά τι συμβαίνει βαθιά μέσα, στην οικεία καθημερινή ζωή της μάζας της ανθρωπότητας, διαπιστώνει ότι, εκτός από τον αγώνα για να αρπάξει κανείς καλύτερες συνθήκες εργασίας, τη δίψα για κυριαρχία, τον ανταγωνισμό, τον φθόνο και όλα τα νοσηρά πάθη που θέτουν τον άνθρωπο εναντίον του ανθρώπου, υπάρχει επίσης πολύτιμη εργασία, αλληλοβοήθεια, αδιάκοπη και εθελοντική ανταλλαγή υπηρεσιών, στοργής, αγάπης, φιλίας και όλα αυτά που φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά στην αδελφοσύνη. Και οι ανθρώπινες κολεκτιβοποιήσεις προχωρούν ή φθείρονται, ζουν ή πεθαίνουν, ανάλογα με το αν η αλληλεγγύη και η αγάπη, ή το μίσος και ο αγώνας κυριαρχούν στις υποθέσεις της κοινότητας. Πράγματι, η ίδια η ύπαρξη οποιασδήποτε κοινότητας δεν θα ήταν δυνατή αν τα κοινωνικά συναισθήματα, που θα ονόμαζα καλά πάθη, δεν ήταν ισχυρότερα από τα κακά.
Η ύπαρξη συναισθημάτων στοργής και συμπάθειας μεταξύ της ανθρωπότητας και η εμπειρία και η επίγνωση των ατομικών και κοινωνικών πλεονεκτημάτων που πηγάζουν από την ανάπτυξη αυτών των συναισθημάτων, έχουν δημιουργήσει και συνεχίζουν να παράγουν έννοιες όπως «δικαιοσύνη» και «δίκαιο» και «Ηθική» που, παρά τις χίλιες αντιφάσεις, τα ψέματα και την υποκρισία που εξυπηρετούν ευτελή συμφέροντα, αποτελούν έναν στόχο, ένα ιδανικό προς το οποίο προχωρά η ανθρωπότητα.
Αυτή η «ηθική» είναι ευμετάβλητη και σχετική· ποικίλλει ανάλογα με την εποχή, με διαφορετικούς λαούς, τάξεις και άτομα· οι άνθρωποι τη χρησιμοποιούν για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους προσωπικά συμφέροντα και των οικογενειών, της τάξης ή της χώρας τους. Αλλά απορρίπτοντας αυτό που, στην επίσημη «ηθική», χρησιμεύει για την υπεράσπιση των προνομίων και της βίας της άρχουσας τάξης, μένει πάντα κάτι που είναι προς το γενικό συμφέρον και είναι το κοινό επίτευγμα όλης της ανθρωπότητας, ανεξαρτήτως τάξης και φυλής.
<nb/>Η αστική τάξη στην ηρωική της περίοδο, όταν ακόμα ένιωθε τον εαυτό της μέρος του λαού και αγωνιζόταν για τη χειραφέτηση, είχε υπέροχες χειρονομίες αγάπης και αυταπάρνησης· και ο καλύτερος από τους στοχαστές και τους μάρτυρες της είχε το σχεδόν προφητικό όραμα για εκείνο το μέλλον της ειρήνης, της αδελφοσύνης και της ευημερίας για το οποίο αγωνίζονται σήμερα οι σοσιαλιστές [1909]. Αλλά αν ο αλτρουισμός και η αλληλεγγύη ήταν ανάμεσα στα συναισθήματα των καλύτερων από αυτούς, το μικρόβιο του ατομικισμού (με την έννοια της πάλης μεταξύ ατόμων), η αρχή του αγώνα (σε αντίθεση με την αλληλεγγύη) και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ήταν το πρόγραμμα της αστικής τάξης και δεν μπορούσε παρά να προκαλέσει ολέθριες συνέπειες. Η ατομική ιδιοκτησία και η αρχή της εξουσίας, στις νέες μεταμφιέσεις του καπιταλισμού και του κοινοβουλευτισμού, ήταν σε αυτό το πρόγραμμα και έπρεπε να οδηγήσουν, όπως συνέβαινε πάντα, στην καταπίεση, τη μιζέρια και την απανθρωποποίηση των μαζών.
Και τώρα που η ανάπτυξη του καπιταλισμού και του κοινοβουλευτισμού έχει αποδώσει τους καρπούς της και η αστική τάξη έχει εξαντλήσει κάθε γενναιόδωρο συναίσθημα και προοδευτικό ενθουσιασμό με την πρακτική του πολιτικού και οικονομικού ανταγωνισμού, περιορίζεται στο να πρέπει να υπερασπιστεί τα προνόμιά της με βία και δόλο, ενώ οι φιλόσοφοι της δεν μπορούν να το υπερασπιστούν ενάντια στις σοσιαλιστικές επιθέσεις παρά μόνο αν αναδείξουν, άτοπα, τον νόμο του ζωτικού ανταγωνισμού.
